ظرفیتی محدود! ولعی سیری ناپذیر

ظرفیتی محدود! ولعی سیری ناپذیر

مسعود مردیها

بدون هیچ مقدمه ای محاسبه ای ساده برای بررسی این موضوع که آیا در کشور ما اشباع بازاریابی شبکه ای صورت می گیرد یا نه در ادامه انجام می دهیم. از دوستان و بازدیدکنندگان تقاضا دارم با بیان نظرات خود به تصحیح و هر چه بهتر شدن این مقاله کمک کنند.

تحلیل آماری کشور ایران در سال 1390 طبق آمار رسمی اداره آمار (آمارها کمی رند شده است):

جمعیت ایران: حدود 75,000,000 نفر

جمعیت محدوده سنی ۰-18 سال : حدود با 23 میلیون نفر

جمعیت محدوده سنی 18-60 سال: حدود 45 میلیون نفر

جمعیت محدوده سنی بالای 60 سال: حدود 7 میلیون نفر

جمعیت زنان: حدود 37.5 میلیون نفر

جمعیت مردان : حدود 37.5 میلیون نفر [1]

 حال با توجه به آمارهای فوق نتایجی را در زیر ارائه می دهیم:

جامعه نتورکر ایران طبق قانون و توانایی و شرایط افراد را می توان در محدوده ی بین سن 18 تا 60 سال در نظر گرفت. یعنی جمعیتی برابر با 45 میلیون نفر. با در نظر گرفتن اینکه موفقیت حداقلی در نتورک که موجب ماندگاری فرد در سیستم شود نیاز به سواد خواندن و نوشتن دارد و طبق آمارها حدود 9 میلیون و 719 هزار نفر بیسواد مطلق در کل کشور داریم که از این تعداد 3 میلیون و 456 هزار نفر در گروه سنی 10 تا 49 سال هستند و حدود 6 میلیون نفر بالای 50 سال هستند. [2] (حدود 13 درصد از کل جمعیت 75 میلیونی) با توجه به آمار جامعه بیسواد می توان در تخمینی مبتنی بر سن، (18 تا 60 سال) گفت که از 45 میلیون مخاطب احتمالی نتورک می بایست حدود 8 درصد بیسوادان را کسر کرد که می شود حدود 40 میلیون نفر زن و مرد!

طبق برخی آمارهای خوش بینانه و تصحیح شده [3] حدود 70 درصد از افرادی که به نتورک می پیوندند به جایی نرسیده و از سیستم خارج شده و احتمال برگشتشان به خاطر تجربه نامناسب خیلی کم می شود. با این تفاسیر اگر از این 40 میلیون نفر همه به نتورک بپیوندند!!! و ریزش 70 درصدی هم ایجاد شود؛ چیزی حدود 12 میلیون نفر باقی می ماند. در این محاسبه فقط آمارهای جهانی گرایش و خروج از نتورک بررسی شده است و مواردی نظیر بدبینی مردم به سیستم های شبکه ای در ایران و تجربه تلخ آنها، حکم حرمت نتورک از طرف مراجع معروف که اکثر مردم مقلد آنها هستند و گرانفروشی و گران بودن محصولات و بی کیفیت بودن بسیاری از آنها (که تداوم نتورک را به خطر می اندازد)، محدودیت های زنان (نیمی از مخاطبین) در فعالیت های اقتصادی در ایران، اشتغال تمام وقت بسیاری از افراد در مشاغل دیگر، عدم جواز درون سازمانی برای نیروهای نظامی مثل سپاه برای عضویت در این سیستم ها و … در نظر گرفته نشده است.

حال ما با جمعیتی 12 میلیونی (خوشبینانه) طرفیم که قرار است در نتورک ایران باقی بمانند و 21 شرکت فعال نیز در ایران داریم. [4]

طبق آمارهای رسمی مطرح شده در سایت های مرجع در مورد بازاریابی شبکه ای در ایران [5] تنها 13 درصد از افراد ثبت نامی در این سیستم ها فعال هستند! یعنی اگر فرض کنید این 12 میلیون نفر به این شرکت ها بپیوندند تنها 1 میلیون و پانصد هزار نفر بازاریاب فعال در این شرکت ها باقی می ماند که ماهیانه پورسانت دریافت می کند. و چون درآمد افراد غیر فعال یا صفر است یا در حد صفر انگیزه ای برای ماندن پیدا نمی کنند و در صورت ایجاد انگیزه در آنها فرد جدیدی هم نیست که بخواهند وارد سیستم کنند لذا عملا ناکام می مانند. لذا سطوح بازاریابان آرام آرام از آخر شروع به ریزش کرده و به 13 درصد بازاریاب فعال می رسد و چون درآمد سطوح بالا به خرید زیر مجموعه ها متکی است لذا با کم شدن درآمد آنها کم کم از درآمد خود ناامید شده و ممکن است سیستم را رها کنند. در سیستم شبکه ای دقت شود که یک فرد نمی تواند فروش شخصی خیلی بالایی داشته باشد و اصل درآمد متکی بر شبکه ای است که می سازد. لذا از فروش شخصی خود هم نمی تواند به درآمدهای مد نظر خود دست پیدا کند.

دقت شود که 12 میلیون مخاطب عددی است خوشبینانه و احتمالا با توجه به موارد بیان شده این عدد به مراتب کمتر هم میشود.

به همین علت است که سیستم های شبکه ای می بایست چند ملیتی شوند تا بتوانند از پدیده اشباع پرهیز کنند. و بستر فروشگاههای چند ملیتی در ایران که از لحاظ تبادلات مالی و زیرساخت های سیاسی با مشکلات عدیده ی بین المللی مواجه است دشوار به نظر می رسد. تازه در صورت چند ملیتی شدن به علت اینکه ایران کشوری بومی است و تنها 3 درصد از جمعیت آن تبعه هستند عملا سخت می تواند با خارج از کشور ارتباط بگیرد. شرکت های بازاریابی شبکه ای در کشوری چند ملیتی نظیر آمریکا که نزدیک 15 درصد غیر آمریکایی دارد و درهای تجارت و ارتباطات آن به روی جهان باز است هنوز به موفقیت متناسب دست پیدا نکرده اند. در زیر از دانشنامه ویکی پدیا آماری را برای روشن تر شدن موضوع ارائه می کنیم:

مطابق قانون ساده عرضه و تقاضا در اقتصاد زمانی که عرضه یک کالا از تقاضایش پیشی بگیرد تقاضا کاهش می‌یابد. در این نوع بازاریابی نیز پس از اشباع بازار بخاطر افزایش تعداد بازاریاب‌ها و عرضه محصول، تقاضا کاهش می‌یابد و با کاهش کشش بازار زمینه برای فروپاشی سیستم فراهم می‌شود. البته وقوع این مسئله عموماً آسیبی به لایه‌های اولیه هرم نتورکینگ نمی‌رساند اما افرادی که تازه‌ وارد این عرصه شدند را ناکام خواهد گذاشت چراکه سود زیادی به آنها نمی‌رسد. نمونه‌هایی از عدم کسب موفقیت و درآمد معقول در بازاریابی شبکه‌ای:

تنها ۱۰ درصد فروشندگان شرکت Amway’s که یکی از باقدمت‌ترین و بزرگترین شرکتهای مبتنی بر بازاریابی در آمریکا و جهان است توانستد درآمدی داشته باشند.

از ۳۳۰۰۰ فروشنده مورد بررسی از شرکت Amway’s تنها ۹۰ نفر موفق به کسب درآمد در حد متوسط جامعه شده بودند و ۹۹/۷ درصد توفیقی نداشتند

در سال ۲۰۰۷ تنها ۱ درصد از فروشندگان شرکت Mona Vie’s موفق به دریافت سود شده بودند.

در سال ۹۸ درآمد سالانه ۹۰ درصد از بازاریاب‌ها در آمریکا از ۵۰۰۰ دلاردر سال کمتر بود که با درآمد حداقلی برای زندگی تفاوت فاحشی دارد.

در سال ۲۰۱۰ درآمد ۸۴ درصد از فروشندگان شبکه Fortune در آمریکا از ۶۰۰۰ دلار در سال کمتر بود و ۳۰ * درصد کل فروشندگان هیچ درآمدی نداشتند.

تنها ۰٫۱۴ درصد از میان ۲٫۷ میلیون فروشنده شرکت Herbalife (از شرکت‌های بزرگ مبتنی بر بازاریابی شبکه‌ای آمریکایی) توانسته‌اند درآمد بالای ۲۰ هزار دلار در سال داشته باشند (این درآمد در آمریکا به مراتب از خط فقر کمتر است!) و ۹۳ درصد از فروشندگان هیچ سودی از محل فروش دریافت نکرده‌اند.

همچنین این شغل همواره با مراجع قانونی و اقتصادی در کشمکش بوده و در برخی کشورها نیز به کلی غیر قانونیست. سازمان تجارت فدرال آمریکا ضمن ازعان به مشکوک بودن بعضی از این شرکت‌ها توصیه نموده «بهتر است در برنامه‌ای که حقوق شما به جای فروش خودتان به تعداد زیرمجموعه‌های شما بستگی دارد وارد نشوید» بازاریابی شبکه‌ای به حدی از نیل به ثبات و آرامش در دنیای اقتصاد بدورمانده که شرکت Amway’s که از قدیمیهای این عرصه است بعد دهه‌ها فعالیت فراتر از صدمین خرده فروش بزرگ دنیا نرفته. [6]

تصاعد هندسی

با توجه به 12 میلیون مخاطب این سیستم در ایران:

رشد مجموعه افرادي كه وارد اين شبكه‌ها مي‌شوند بسيار بيشتر از آن چيزي است كه در ابتدا تصور مي شود. به دنباله اعداد زير توجه كنيد. اين دنباله با يك آغاز مي‌شود و هر جمله دو برابر جمله قبلي‌اش است. اگر ابتداي كار را مرحله صفر فرض كنيم، عدد به دست آمده در مرحله nام برابر 2¬، يعني حاصلضرب 8 بار 2 است.

…،16384 ،8192،4096¬، 2048، 1024، 512، 256، 128، 64، 32، 16، 8، 4، 2، 1

مشاهده مي‌شود در مرحله دهم 1024 و در مرحله چهاردهم بيش از شانزده هزار نفر، در مرحله هفدهم بيش از صد هزار نفر و در مرحله بيستم بيش از يك ميليون نفر وارد اين سيستم‌ها شده‌اند! فكر مي‌كنيد در چه مرحله‌ به ده ميليارد نفر برسد؟ بعد از چند قرن؟ در مرحله بيست و چهارم شانزده ميليون، در مرحله سي‌ام يك ميليارد و در مرحله سي و چهارم بيش از هفده ميليارد نفر وارد شده‌اند! و اگر هر مرحله را يك ماه فرض كنيم اين زمان كمتر از سه سال خواهد بود و نه در حدود چند قرن!!

تازه در کشور ما 21 شرکت فعال وجود دارد که با توجه به این قانون که هر شخصی در بیش از یک شرکت نمی تواند فعالیت کند می بایست 12 میلیون مخاطب را بین این 21 شرکت تقسیم کنیم. یعنی به طور متوسط به هر شرکت 600 هزار نفر می رسد. که عدد کمی برای فعالان آن شرکت به نظر می رسد…. این در حالی است که مجوز جدیدی هم برای شرکت جدید صادر نگردد.

در کل اشباع در سیستم شبکه ای ایران بسیار محتمل است و آینده ی درخشانی را سخت می شود برای آن متصور شد. آینده ای بُرد بُرد برای همه!