آیا آیه 2 سوره انسان یک اعجاز علمی است؟

 تحقیقی پیرامون آیه 2 سوره انسان(دهر) و بررسی بدون تعصب ابعاد این آیه

هَلْ أَتىَ‏ عَلىَ الْانسَانِ حِينٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُن شَيئًا مَّذْكُورًا(1)إِنَّا خَلَقْنَا الْانسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِيهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعَا بَصِيرًا(2)

آیا زمانی از دهر(طول زمان جهان)بر انسان گذشت که چیزی قابل ذکر نبود؟!(1)ما بی گمان انسان را از نطفه ای مخلوط آفریدیم حال آنکه او را همواره می آزماییم پس شنوا و بینایش  کردیم.

گروهی از مفسرین قرآن می خواهند از آیۀ دوم سوره انسان اعجاز علمی قرآن را اثبات کنند و در نتیجه حقانیت قرآن را از آن نتیجه بگیرند در این مقاله قصد بررسی این موضوع را داریم که آیا از این آیه می توان اعجاز علمی و در نتیجه حقانیت قرآن را ثابت کرد یا نه؟

آیۀ دوم انسان به این صورت است که :

إِنَّا خَلَقْنَا الْانسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِيهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعَا بَصِيرًا

امشاج جمع مشج است و به معنی (مخلوط ها) می باشد و در نتیجه نطفه امشاج یعنی نطفه ای که مخلوط ها است پس آیه می گوید ما انسان را از نطفه ای که مخلوط هاست خلق کردیم  حال این عبارت یعنی چه؟ مراد از مخلوط ها چیست؟ از این آیه استفاده می شود نطفه ای که انسان از آن خلق شده مخلوط است. آن هم نه یک مخلوط بلکه چند مخلوط. حال منظور از این مخلوط ها چیست؟ مفسرین در مصداق این مخلوط ها مواردی گفته اند که در زیر به آنها اشاره می شود :

1- مخلوط آب مرد و زن (نطفۀ مرد و نطفۀ زن)

2- مخلوطی از اسپرم و اوول (تخمک)

3- مخلوطی از ژن های زن و مرد

4- مخلوطی از صفات پدر و مادر

5- مخلوطی از رنگهای نطفۀ زن و مرد

6- مخلوطی از عناصر تشکیل دهندۀ نطفه یا منی

7- مخلوطی از طبایع مختلف در انسان (برودت، حرارت و… )

با مطالعه ی موارد فوق باید گفت ؛ پیامبر در آن محیط عرب جاهلی چگونه توانسته است چنین مطلب علمی را بیان کند؟! تا چند دهه پیش یعنی قبل از آنکه علم پزشکی به کالبد شکافی انسان مسلط شود کسی در مورد مکانیزم های جسم خود اطلاعات دقیقی نداشت بخصوص در مورد خلقت انسان. مثلاً مردم بوجود آمدن کودک را منحصراً به پدر نسبت می دادند و مادر را تنها زمینی فرض می کردند که بذری در آن کاشته می شود تا آن را بپرود[1]. این آیه با اینکه در چنین محیطی نازل شده است فرزند را از هر دو یعنی پدر و مادر می داند و می گوید از نطفه ای که مخلوط از نطفۀ مرد و نطفۀ زن است خلق شده  است (این آیه اشاره به مخلوط های دیگری هم کرده است که در بالا بیان شد ).

این، خلاصه ای از تفاسیر مختلف قرآن بود .حال به بررسی این آیه می پردازیم تا مشخص شود آیا واقعاً این آیه اعجاز علمی قرآن است یا خیر؟

بررسی آیه دوم سورۀ انسان:

تقریباً می توان این حرف را پذیرفت که مطلبی که در این آیه گفته شده یکی از شگفتی های علمی قرآن است چرا که ظاهر این است که این مطلب بر خلاف تصورات مردم زمانِ نزول قرآن  و بالاتر از تفکر آنان بوده است . دخیل بودن هر دو جنس مذکر و مونث در بوجود آمدن بچه مطلبی است که در سده های اخیر کشف گردیده است لکن با مطالبی که در زیر می آوریم شاید نتوان از این آیه اعجاز علمی قرآن را به طور 100 درصد ثابت کرد:

1- لفظ امشاج، مبهم است و صراحتی ندارد که کدام یک از مخلوط های گفته شده منظورش است و با توجه به این مطلب ممکن است کسی بگوید منظور محمد همان مواردی بوده است که در آن روزگار هم با کمی فکر می توانسته اند به آن پی ببرد مثل مورد چهارم(مخلوطی از صفات پدر و مادر) و ششم(مخلوطی از عناصر تشکیل دهندۀ نطفه یا منی) و هفتم(مخلوطی از طبایع مختلف در انسان (برودت، حرارت و… ) .

2- برخی پزشکان قدیمی مثل جالینوس حکیم گفته بودند که زن و مرد هر دو نطفه دارند و

 هر دو قدرت تصوی(شکل دادن به بچه) دارند ولی قدرت بذر مرد قوی تر از زن است. (القانون فی الطب، المقاله الاولی من الق العشرین ج 2 ص 532- 534) و علامۀ مجلسی نیز از ارسطو و برخی حکما نقل می کند که زن، منی اصطلاحی ندارد اما رطوبتی شبیه  به منی دارد که مجازاً به آن منی می گویند که منی مرد با آن مخلوط می شود هر چند که منی مرد، فاعل و منی زن، منفعل است.  (بحارالانوار ج57 ص 390)

پس معلوم می شود مخلوط بودن نطفۀ زن ومرد قبل از قرآن نیز مطرح بوده است و کسانی که پیامبر نبوده اند به آن اشاره کرده اند. البته این مطلب دقت شود که کسانی مثل جالینوس و ارسطو بالاخره شخصیتهای علمی هستند در حالی که به نقل تاریخ پیامبر یک فرد امی بوده است و چیزی نمی دانسته و درسی نخوانده بوده و این حرف را بیان کرده است. بنابراین بیان چنین حرفی از طرف محمد امی عجیب بنظر می رسد. البته ممکن است کسی این احتمال را بدهد که محمد این را شنیده بوده  چراکه این مطلب نسل به نسل از زمان علمای گذشته به عربستان رسیده بوده است و محمد هم از روی شنیده هایش این مطلب را گفته است البته باید بگوییم، با توجه به محیط آن روز عربستان که یک محیط غیر علمی بوده و از طرفی کتب علمای یونان هم هنوز ترجمه نشده بوده این مطلب بعید بنظر می رسد.

3- ممکن است کسی بگوید در صورتی که این مطلب واقعاً یک مطلب علمی باشد این حرف را محمد از اجنه گرفته است و بصورت کهانت از این مطلب با اطلاع شده است. باید بگوییم که این اشکال به تمام مطالب علمی قرآن و همچنین پیشگوییهای قرآن وارد است و تنها به این مورد خاص مختص نمی شود . بنابراین بحث جداگانه ای باید راجع باین مطلب ارائه شود که در جای خودش مورد بررسی قرار داده ایم .

نتیجۀ نهایی: با توجه به اشکالات گفته شده از این آیه نمی توان اعجاز علمی و در نتیجه حقانیت قرآن را به طور 100% ثابت کرد ولی از باب احتمال و با توجه به آیات دیگر علمی قرآن شاید بتوان از این آیه یک تاییدی برداشت کرد. بنابراین این آیه شاید بتواند یک مؤید باشد نه دلیل .

[1] . یا مثلا گروهی قائل بودند اگر بچه ، پسر شد نطفۀ پدر در بوجود آوردن او دخیل بوده و اگر دختر شده نطفۀ مادر در بوجود آوردن او دخیل بوده است .

دانلود فایل ورد فارسی و ترجمه انگلیسی مقاله: اینجا